Incursão, empoderamento e triunfos desportivos. O ciclismo feminino na Costa Rica (1965-2019)
Resumo
O objetivo deste artigo é estudar a evolução histórica do ciclismo feminino na Costa Rica, desde a primeira opinião emitida por uma ciclista sobre a sua prática em 1965 até à criação da Comissão de Mulheres pela Federação Costarriquenha de Ciclismo (FECOCI) em 2019, o que contribuiria para consolidar a prática deste desporto, defendendo os direitos das mulheres, capacitando-as e proporcionando-lhes oportunidades através do desporto. Tal será feito através de dados fornecidos pelos jornais La República, La Nación e outros periódicos digitais. Será dada ênfase às notícias sobre ciclistas femininas de destaque, aos seus principais triunfos e à forma como este desporto ajudou estas mulheres a ultrapassar os preconceitos patriarcais que moldaram a sua identidade de género. Até 1990, este desporto sofreu uma transição entre a proibição social e a promoção da saúde. Começou a ganhar visibilidade e aceitação nas celebrações de fim de ano e nas festas dos padroeiros. A participação do ciclismo feminino nos Jogos Nacionais de Desporto de 1990 e no Tour Internacional Feminino da Costa Rica em 1991 elevou-o a um patamar nacional. Como evento anual, são feitos esforços para manter a participação dos atletas, aumentar o público e promover a participação de figuras-chave. Apesar disso, a falta de apoio estatal e a incorporação das mulheres no ciclismo continuam a ser desafios significativos para o seu desenvolvimento.
Referências
¿Qué tipo de ejercicios le conviene hacer? (23 de febrero de 1974). La República, p. 20.
“Santor” (19 de mayo de 1967). Pedalazos. La República, p. 33.
Alexis Villalobos. No ganó la etapa, pero si el torneo. (13 de abril de 1981). La República, p. 20.
Aragón, M., y Castañeda, L. (2021). El Cicloactivismo como dispositivo de participación y movilización juvenil ciudadana en la ciudad de Bogotá D.C. Aportes a la caracterización de un fenómeno emergente. Revista cambio y permanencias, 12(2), 672-618. https://revistas.uis.edu.co/index.php/revistacyp/article/view/12850
Barbero, J. (comp.). (1993). Materiales de sociología del deporte. Ediciones de la Piqueta.
Borrasé, M. (23 de noviembre de 1965). Sociales. La Prensa Libre, p. 1.
Ciclismo en los X Juegos Deportivos Centroamericanos. https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Ciclismo_en_los_X_Juegos_Deportivos_Centroamericanos
Ciclismo femenino: Eugenia Castro ganó Torneo Neutrodor (31 de marzo de 1980). La República, p. 10.
Ciclismo femenino: Rosaura Méndez es campeona nacional (3 de noviembre de 1980). La República, p. 17.
Ciclismo femenino: Rosaura Méndez ganó el torneo Puch (12 de mayo de 1980). La República, p. 11.
Ciclismo. La etapa para Montoya y el torneo para Villalobos (25 de mayo de 1981). La República, p. 7.
Ciclismo: Carvajal fue el primero en llegar a Puntarenas (14 de julio de 1980). La República, p. 23.
Ciclismo: Segundo triunfo de Rosaura Méndez (28 de julio de 1980). La República, p. 20.
Ciclo-Turismo 81. Edgar Durán ganador (26 de julio de 1981). La República, p. 18.
Corella, R. (2003). Esto es personal: Karen Matamoros. La Nación. http://wvw.nacion.com/ln_ee/2003/julio/28/deportes8.html
De Beauvoir, S. ([1949] 2020). El segundo sexo. Penguin Random House.
De Reyes, L. (4 de enero de 1978). Mundo social. La República, p. 18.
Díez, A. (2006). Evolución histórica y social de la presencia de la mujer en la práctica física y del deporte. Lecturas: Educación Física y Deportes, 99. http://www.efdeportes.com/efd99/mujer.htm
En Hatillo: Gran concentración atlética (14 de abril de 1980). La República, p. 28.
Fenollosa-Sánchez, F., Villamón, M., y Molina, P. (2021). Revisión de la investigación en ciclismo desde una perspectiva de género. Revista Iberoamericana de Ciencias de la Actividad Física y el Deporte, 10(3). https://doi.org/10.24310/riccafd.2021.v10i3.12365
Fernandes, R., Cristofaro, D., Casonato, J., Costa Rosa, C., Costa, F., Freitas, I., Monteiro, H., y Ramos, A. (2010). Leisure time behaviors: prevalence, correlates and associations with overweight in Brazilian adults. A cross-sectional analysis. Revista Médica de Chile, 138, 29-35. http://dx.doi.org/10.4067/S0034-98872010000100004
Ferreira, R., Varela, A., Zaranza, L., Häfele, C., Santos, S., Wendt, A., y Silva, I. (2018). Sociodemographic inequalities in leisure-time physical activity and active commuting to school in Brazilian adolescents: National School Health Survey. Cadernos de Saúde Pública, 34(4). https://doi.org/10.1590/0102-311X00037917
Huerta, E., y Gálvez, C. (2016). Mujeres en bicicleta. Imaginarios, prácticas y construcción social del entorno en la ciudad de Sevilla. Revista de Antropología Experimental, 16. https://doi.org/10.17561/rae.v0i16.3020
Hughes, J. (2012). Análisis histórico de la participación femenina en ciclismo en Costa Rica y en el mundo. Seminario de Graduación, Licenciatura en Ciencias del Deporte con énfasis en Rendimiento Deportivo. Universidad Nacional.
Prensa COPACI (21 de agosto de 2019). FECOCI crea y juramenta nueva comisión de la mujer. https://www.copaci.org/fecoci-crea-y-juramenta-nueva-comision-de-la-mujer/
Programa general los carnavales en Puntarenas 1, 2, 3 y 4 de mayo de 1975 (29 de abril de 1975). La República, p. 24.
Rodríguez, A. (22 de julio de 2013). La Nación, p. 78.
Sánchez (s.a.). Campeonatos nacionales. 1era. División Costa Rica 1940-1990.
Steller, J. (16 de junio de 2019). Angie Bogantes: “Me voy de la juvenil siendo campeona de ruta”. CRCiclismo.com. https://crciclismo.com/2019/06/16/angie-bogantes-me-voy-de-la-juvenil-siendo-campeona-de-ruta/
Teletica.com (7 de agosto de 2016). Ciclista Milagro Mena abandonó la competencia olímpica en el kilómetro 104. https://www.teletica.com/juegos-olimpicos/ciclista-milagro-mena-abandono-la-competencia-olimpica-en-el-kilometro-104_133062
UCI suspende a Adriana Rojas por dopaje (26 de febrero de 2015). Diario Extra. https://www.diarioextra.com/noticia/uci-suspende-a-adriana-rojas-por-dopaje/
Urbina, C. (2001). Costa Rica y el Deporte 1873-1921. Un estudio acerca del origen del fútbol y la construcción de un deporte nacional. EUNA.
Urbina, C. (2016). El fútbol femenino en Costa Rica (1924-2015). Lecturas: Educación Física y Deportes, 21(221). https://efdeportes.com/efd221/el-futbol-femenino-en-costa-rica.htm
Urbina, C. (2020). Mujer, deporte y nación en Costa Rica (1888-2025). Editorial de la Universidad Nacional.
Vázquez, B. (1987). Mitos, tradiciones y doctrina actual sobre la educación física de la mujer. Ponencia Seminario “Mujer y deporte”, CSD.
Villalobos, W. (19 de setiembre de 2016). Angie Bogantes Ruíz: “Sé que voy a estar en los juegos olímpicos”. La Voz de Guanacaste. https://vozdeguanacaste.com/angie-bogantes-ruiz-se-que-voy-a-estar-en-los-juegos-olimpicos/
Direitos de Autor (c) 2025 Lecturas: Educación Física y Deportes

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.